DOĞUMSAL TİROİT HASTALIKLARI

Doğumsal Tiroid Hastalıkları Tanı ve Tedavisini Ana Prensipleri

Tiroit isimli organ, bebek henüz anne karnında iken oluşmaya ve gelişmeye başlar.  Hamile annenin karnındaki bebeğin tiroid bezesindeki oluşum ve gelişim safhalarında oluşan bir bozukluk yeni doğan bebekte troit hastalığa neden olur. Bu tiroid hastalığı; bazı bebeklerde bebek doğduktan hemen sonra kendini belli eder, bazı bebeklerde ise daha sonraki aylarda veya yıllarda kendini belli eder.

Doğumsal tiroid hastalıklarını mümkün olan en erken safhada, bebek doğar doğmaz teşhis etmek, bebek açsından hayati önem taşır. Doğumsal tiroit hastalıklarını teşhis etmenin en kolay ve basit yolu; bebek doğar doğmaz yapılan neonatal TSH hipotiroidi tarama testidir.

BEBEKLERDE ve ÇOCUKLARDA TİROİT HASTALIKLARI

Bebeklerde ve çocuklarda 3 ana grup troid hastalığı görülür:

1) Troid Bezesinin Yerleşme Bozuklukları (Tiroid bezesinin yanlış yerde bulunması): Ektopik Tiroid.

2) Tiroid'in Gelişme Bozuklukları.

3) Bebeklerde Tiroit Hormon Üretme Bozuklukları (Bebeklerde ve Çocuklarda Hipotiroidi & Hipertiroidi).

1) Troid bezesinin Yerleşme Bozuklukları (Tiroid Bezesinin Yanlış Yerde Bulunması)  (Tiroit Ektopisi: Ektopik Tiroid)

Troidin; anne karnında gelişen bebekte göğüs boşluğu veya dil altı gibi alışılmamış (yanlış) bir yerde yerleşmesine ektopik tiroid (tiroid ektopisi) denir. Ektopik troid hastalığı; bebek henüz küçükken veya ergenlik dönemine geline kadar herhangibir dönemde kendini belli edebilir.

Yanlış yere yerleşen ektopik tiroid dokusu; bu anormal yerleşim bölgesinde normal şekil ve boyutta bir tiroid organı oluşturamaz; ama bazen normal miktarda tiroid hormonu üretebilir. Anormal yerleşimli ektopik tiroit bezesi; kendini bir şişlik, konuşma, yutkunma, yutma fonksiyonlarında bozukluk olarak belli edebilir veya bazen hiç belli etmez.

Ektopik yerleşimli bu tiroid dokusu içinde troid nodülü ve hatta tiroit kanseri gelişebilir.

2) Bebeklerde ve Çocuklarda Tiroid Gelişme Bozuklukları

Bebeklerde tiroid isimli organın bir bölümü eksik olabilir. Örneğin 2 adet lob bulunan tiroid’de sadece tek 1 lob gelişir, diğer lob hiç bulunmayabilir (tiroid lob aplazisi). Ayrıca, tiroid isimli organ hiç oluşmamış veya gelişmemiş olabilir (tiroit aplazisi). Bunun yanında normal şekilde (görüntüde) bir tiroid bezesi bulunsa bile; boyutları küçük kalabilir (tiroid hipoplazisi).

Tiroid bezesinde görülen bu gelişme bozuklukları; genellikle tiroid hormon yetmezliği hipotiroidiye neden olabilir, ama bazı hastalarda hiçbir şikayet ve bulgu yaratmaz, sadece tesadüfen saptanır.

3) Bebeklerde ve Çocuklarda Tiroid Hormon Bozuklukları

Doğumsal tiroid hormon hastalıklarında en hayati, en önemli husus; en erken safhada bu hastalığı teşhis edip hızla tedaviye geçilmesidir. Özellikle bebeklerdeki tiroid hormon yetmezliğinin en hızlı, en erken en kesin şekliyle saptanması çok önemlidir. Bu amaca en iyi hizmet edecek yöntem; yenidoğan bebeklerde tiroit tarama testi yapmaktır.

O nedenle; anne karnından doğar doğmaz her bebeğin topuğundan alınan kanda doğumsal TSH testi isimli tiroid tarama testi yapılarak bebeğin tiroidinin yeterli hormon üretip üretmediğine bakılmalıdır. Nadiren de olsa bebeklerde ve çocuklarda tiroit hormon fazlalığı zehirli guatr hipertiroidizm görülebilir.

a) Bebeklerde ve Çocuklarda Tiroid Hormon Yetmezliği Hipotroidi

Erken tanı konulup tedavi edilirse; yenidoğan bebeklerdeki tiroid yetersizliği hipotiroidi hastalığı başarı ile tedavi edilebilir; zeka veya fiziksel gerilik olmadan normal yaşamını sürdürebilir.

Aksi halde; yeterli ve gecikmeden tedavi edilmeyen tiroit hormonu yetmezliği hipotirodizm olan bebek ve çocukların hem fiziksel (bedensel) gelişimi hem de zeka gelişimi (mental gelişim) bozulabilir. Bu türden bir gelişim geriliği; maalesef “geriye dönmez”. Bu nedenle tiroid yetmezliği hipotiroidi saptanan bir bebekte “tedavi öncesinde oluşmuş gelişim geriliğini düzeltmek” mümkün değildir; o andan itibaren uygulanacak yeterli bir tiroid hormon tedavisi ile bebeğin sadece “o andan itibaren gelecekteki gelişmesi” kurtarılabilir.

b) Bebeklerde ve Çocuklarda Tiroid Hormon Fazlalığı Zehirli Guatr Hipertroidizm

Nadir de olsa; bebeklerde ve çocuklarda da zehirli guatr hipertiroidi görülebilir. Bu bebeklerin ve çocukların hastalığının teşhisinde ve tedavisinde kullanılacak yol ve yöntemler dikkatle ve titizlikle seçilmelidir. Bebek ve çocukların gelişiminin bu tedavi sırasında takibi önemlidir. Bu hastaların; konuda yeterli deneyime sahip Çocuk Endokrinoloji uzmanlarınca tedavisi ve takibi uygun ve gereklidir.

Yenidoğan Bebeklerde Tiroid Tarama Testi

Yeni doğan bebeklerde topuktan alınan kanda tiroid yetmezliği olup olmadığını anlamak için, o güne kadar Türkiye’de gündeme getirilmemiş bir konu olan “Yenidoğan bebeklerde tiroid tarama testi” yapılması konusunda hiçbir kurum veya kuruluştan destek görmeden, hatta bazı kurumlardan eleştiri de alarak, bu konuda 2004-2009 yılları arasında ciddi halkla ilişkiler, basın kampanyaları ve toplumu bilinçlendirme çalışmaları yaptım.

T.C. Sağlık Bakanlığı bu testi zorunlu test haline getirmiştir. Bu bağlamda; ister bir kamu hastanesinde doğmuş olsun isterse özel bir hastanede doğmuş olsun, fark etmez; her yenidoğan bebekte topuktan alınan bir damla kanda neonatal TSH testi (bebeklerde tiroid tarama testi) yapılmak zorundadır.

Bebeklerde ve Çocuklarda Doğumsal Tiroit Hastalıkları (Tanısı) Teşhisi için:

1. Muayene,
2. Yenidoğan bebeklerde tiroid tarama testi,
3. Kanda tiroid hormonlarının ölçümü,
4. Tiroid ultrasonografisi,
5. Tiroid sintigrafisi,

uygulanabilir. Ancak diğer tiroit hastalıklarından ayırt etmek için (ayırıcı tanıda) başka bazı ilave testler ve incelemeler de yapılabilir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Doğumsal Tiroit Hastalıkları Tedavisi için:

1. Tiroid Hormonu İçeren İlaçlarla Tedavi,
2. Antitiroid İlaçlarla Tedavi,
3. Cerrahi Tedavi (Ameliyat),
4. Ameliyatsız Radyoaktif İyot I-131 Tedavisi,

uygulanabilir. Ancak hastanın klinik durumuna göre ilave tedaviler de uygulanabilir.

Doğumsal tiroid hastalığı olan bebeklerin ve çocukların uzun süre uzman hekim kontrolünde ve yakın takibinde olması gerekir.

HAMİLELERDE TİROİT HASTALIKLARI

Hamilelerde Tiroid Hastalıkları Tanı ve Tedavisinin Ana Prensipleri

Hamilelerde görülen 4 ana grup tiroit hastalığı görülebilir.

1) Tiroid hormon hastalıkları

2) Tiroit nodülleri,

3) Tiroit kanserleri,

4) Haşimato hastalığı,

Hamilelerdeki tiroit hastalıkları tanı ve tedavisi özellik gerektirir. Hamilerde yapılacak tiroid hastalıkları teşhis yöntemleri özenle seçilmeli; seçilen yöntemlerin annede doğumu hızlandırma veya düşük yaptırma yan tesirleri ve olasılıkları dikkatle değerlendirilmelidir. Aynı şekilde bu hamilelerde seçilecek tiroit tanı yöntemlerinin anne karnındaki bebeğe zarar vermeyeceğinden emin olmak gerekir.

Bu bağlamda; hamilelerde çok özel endikasyonlar yoksa; tiroit sintigrafisi uygulanmamalıdır. Aynı şekilde hamielelerde radyoaktif iyot I-131 tedavisi yapılmamalıdır.

Hamilelerde tiroit sintigrafisi çok gerekli olmadıkça yapılmamalıdır. Hamilelerde saptanan troit nodüllerinin tedavisi doğum sonrasına ertelenebilir. Hamilelerde radyoaktif iyot tedavisi yapılmamalıdır. Hamilelerde teşhis edilen troid kanseri tedavisi için tiroit ameliyatı yapılabilir.

1) Hamilelerde Görülen Tiroid Hormon Hastalıkları

a) Hamilelerde Tiroit Hormon Yetersizliği Hipotiroidi

Sağlıklı nesiller yetiştirebilmek için bebeklerin ve çocukların kanında yeterli tiroid hormonu olması gerekir. Bebeklerde troid yetersizliği hipotroidi hastalığı ve diğer tiroid hastalıklarını önlemenin en erken dönemi; annenin hamileliğinin başlangıcıdır.

Bir kadın hamile olduğunu öğrendiği an; yapılması gereken ilk kan testlerinden biri; annenin TSH düzeyini ölçerek annede tiroid hormon yetersizliği hipotiroidi veya tiroid hormonunun aşırı miktarda üretimi zehirli guatr hipertiroidi olup olmadığını tespit etmektir.

Anne karnındaki bebeğin yeterli tiroit hormonu alabilmesi için hamilelikte annenin kanında her 3 ayda 1 defa TSH düzeyi ölçülmelidir. Her ne kadar anne karnındaki bebeğin tiroid bezesi ilk 3 aydan sonra bir miktar tiroid hormonu üretse ve bir çok hekim bu miktar troid hormonunun yeterli olabileceğini düşünse de; hipotiroidi tiroid hormon yetmezliği olan hamile annelerden doğan bebeklerde de tiroid yetersizliği hipotroidi’ye bağlı sağlık sorunları ve gelişim bozuklukları görülebilmektedir.

Annede tiroid hormon yetmezliği hipotiroidi varsa anne karnındaki bebeğin zeka (mental) ve fiziksel (bedensel) gelişimi bozulabilir, bebek anne karnında ölebilir veya düşük meydana gelebilir.

Ayrıca, bir kadında hamile kalmadan önce eğer sınırda duran bir troid yetersizliği hipotiroidi varsa hamile kaldıktan sonra artan tiroit hormon ihtiyacı nedeniyle mevcut tiroid hormon düzeyi düşebilir ve hamile kadında hipotiroidi tiroit hormon yetmezliği ortaya çıkabilir. 

b) Hamilelerde Tiroit Hormonunun Aşırı Üretimi Zehirli Guatr Hipertiroidi

Hamilelerde tiroid hormon üretimi fazla olabilir. Bu durumda zehirli guatr hipertiroidi görülebilir. Annenin tiroid bezesi aşırı miktarda hormon üretip zehirli guatr hipertroidi ortaya çıkmışsa; bebek anne karnında ölebilir, erken doğum veya düşük meydana gelebilir. Hamilelerde görülen hipertiroidizm tedavisinde radyoaktif iyot I-131 uygulanmamalıdır. Mümkün olduğunca bu amaçla tiroit ameliyatı da ertelenebilir. Hamilerde görülen hipertiroidizm zehirli guatr için antitiroid ilaç tedavisi uygulanabilir. 

2) Hamilelerde Görülen Tiroid Nodülleri

Hamilelerde soğuk (hipoaktif) nodül, ılık (normoaktif) nodül veya sıcak (hiperaktif) tiroid nodülü görülebilir. Nodüller; yutkunma güçlüğü, nefes yoluna ağır baskı yapma, hiperaktif sıcak nodüllerin aşırı tiroid hormon üretmesi gibi durumlara neden olmuyorsa; nodüllere dönük tedavinin doğumdan sonraya bırakılması uygun olur.

Hamilerde yapılacak tiroid nodülleri için teşhis yöntemleri özenle seçilmeli; seçilen yöntemlerin annede doğumu hızlandırma veya düşük yaptırma yan tesirleri ve olasılıkları dikkatle değerlendirilmelidir. Aynı şekilde bu hamilelerde seçilecek tiroit tanı yöntemlerinin anne karnındaki bebeğe zarar vermeyeceğinden emin olmak gerekir. Bu bağlamda; hamilelerde çok özel endikasyonlar yoksa; tiroit sintigrafisi uygulanmamalıdır. Aynı şekilde hamielelerde radyoaktif iyot I-131 tedavisi yapılmamalıdır.

3) Hamilelerde Görülen Tiroit Kanserleri

Hamielelerde tiroid kanseri saptanabilir. Hamilelerde teşhis edilen tiroit kanseri tedavisi özellik gerektirir. Hamilelikte saptanan tiroit kanseri tedavisi için gereken tiroit ameliyatı hamilelik sırasında yapılabilir ancak ameliyat sonrasında radyoaktif iyot I-131 tedavisi, radyoterapi veya kemoterapi uygulanması gerekiyorsa, bu tedaviler doğumdan sonraya ertelenmelidir.

Hamilere uygulanacak tiroid kanseri teşhis yöntemleri özenle seçilmeli; seçilen yöntemlerin annede doğumu hızlandırma veya düşük yaptırma yan tesirleri ve olasılıkları dikkatle değerlendirilmelidir. Aynı şekilde; seçilecek bu tiroit tanı yöntemlerinin anne karnındaki bebeğe zarar vermeyeceğinden emin olmak gerekir. Bu bağlamda; hamilelerde çok özel endikasyonlar yoksa; tiroit sintigrafisi uygulanmamalıdır. Aynı şekilde hamielelerde radyoaktif iyot I-131 tedavisi yapılmamalıdır.

4) Hamilelerde Görülen Tiroit İltihapları Tiroidit

Hamilerde; Haşimoto tiroit iltihabı tiroidit hastalığı saptanabilir. Haşimato hastalığı; hamile kalmayı güçleştirebilir; ancak bir kadın hamile kaldıktan sonra daha önce bilinen veya yeni teşhis edilen bir Haşimato hastalığı varsa; bu hastada tiroit hormonlarının yeterli düzeyde olmasını sağlamak üzere tiroid hormon tableti tedavisi uygulanabilir. 

Hamilelerde görülen tiroit iltihabı tiroidit Haşimato hastalığı tanısı ve tedavisi özellik gerektirir. Hamilerde uygulanacak teşhis yöntemleri özenle seçilmeli; seçilen yöntemlerin annede doğumu hızlandırma veya düşük yaptırma yan tesirleri ve olasılıkları dikkatle değerlendirilmelidir. Aynı şekilde seçilecek tiroit tanı yöntemlerinin anne karnındaki bebeğe zarar vermeyeceğinden de emin olmak gerekir. Bu bağlamda; hamilelerde çok özel endikasyonlar yoksa; tiroit sintigrafisi uygulanmamalıdır.

Hamilelerdeki Tiroit Hastalıklarının (Tanısı) Teşhisi için:

1. Muayene,
2. Kanda tiroid hormonlarının ölçümü,
3. Tiroid ultrasonografisi,

uygulanabilir. Ancak diğer tiroit hastalıklarından ayırt etmek için (ayırıcı tanıda) başka bazı ilave testler ve incelemeler de yapılabilir.
 

Hamilelerdeki Tiroit Hastalıklarının Tedavisi için:

1. Tiroid Hormonu İçeren İlaçlarla Tedavi,
2. Antitiroid İlaçlarla Tedavi,
3. Cerrahi Tedavi (Ameliyat),

uygulanabilir. Ancak hastanın klinik durumuna göre ilave tedaviler de uygulanabilir.

Not: Bu sayfa güncellenebilir, bilgilerde küçük değişiklikler, düzeltmeler, ilaveler olabilir.

Anasayfaya dön...